آمار جناییآمار جنایی از اصطلاحات حقوق جزا و به معنای جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل حقایق عینی (تبهکاران، اعمال مجرمان، عوامل فردی و اجتماعی و غیره) و تفسیر آن براساس منطق و استدلال است. وظیفه آمار جنایی کسب اطلاعات مفیدی از طبع جرم، تعداد جرایم و مجرمان، سن، جنس، سوابق قضایی و پیش‌گویی وقوع جرم در آینده است. ۱ - تعریفآمار جنایی دانش نوزادی است که تقریباً همزمان با پیدایش جرم‌شناسی فعالیت خود را آغاز کرده و اساس و پایه تحقیقات عینی امور جنایی قرار گرفته است. [۱]
کی‌نیا، مهدی، مبانی جرم‌شناسی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۷۶، پنجم، جدوم، بخش اول، ص۶۷.
«منظور از آمار جنایی عبارتست از جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل حقایق عینی (تبهکاران، اعمال مجرمان، عوامل فردی و اجتماعی و غیره) و تفسیر آن براساس منطق و استدلال است. آمار جنایی راجع به طبع جرم، تعداد جرایم و مجرمان، سن، جنس و سوابق قضایی آنها اطلاعات مفیدی به دست می‌دهد.» [۲]
کی‌نیا، مهدی، مبانی جرم‌شناسی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۷۶، پنجم، جدوم، بخش اول، ص۷۲.
نخستین آمار سالانه‌ی ملی در زمینه جرم، در فرانسه در سال ۱۸۲۷ منتشر شد. [۳]
ولد، جرج و دیگران، جرم‌شناسی نظری، ترجمه علی شجاعی، تهران، سمت، ۱۳۸۰، چاپ اول، ص۴۷.
و سپس آندیره میثل‌گری (Ander – Michel Guerry) به سال ۱۸۲۹ نتایج اولیه تحقیقات خود و در سال ۱۸۳۳ کتاب خود را تحت عنوان پژوهش در آمار اخلاقی فرانسه» منتشر ساخت. [۴]
ولد، جرج و دیگران، جرم‌شناسی نظری، ترجمه علی شجاعی، تهران، سمت، ۱۳۸۰، چاپ اول، ص۴۹.
دومین فردی که به آمار جنایی توجه کرد آدولف کتله (Adolphe - Quetelet) می‌باشد که امروزه به عنوان پدر آمار جنایی شناخته می‌شود. [۵]
کی‌نیا، مهدی، مبانی جرم‌شناسی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۷۶، پنجم، جدوم، بخش اول، ص۶۹.
پس از این پیش درآمد به بررسی مختصر اصطلاحات مربوط به حوزه آمار جنایی می‌پردازیم و پس نگاهی به ارزش داده‌های آمار جنایی می‌اندازیم.۲ - اصطلاحاتاصطلاحات آمار جنایی عبارت است از: ۲.۱ - نرخ جرمنرخ یا میزان جرم (crime rate) عبارت است از رقم ارتکاب جرم در مقایسه با کل جمعیت که یا به وسیله محاسبه نرخ مجرمین یا به صورتی که بیشتر رایج است توسط تعداد جرایم ارتکابی در یک دوره زمانی مشخص‌اندازه‌گیری می‌شود. [۶]
وایت، راب و فیونا هینس، درآمدی بر جرم و جرم‌شناسی، ترجمه میر روح الله صدیق بطحایی اصل، تهران، نشر دادگستر، سال ۱۳۸۱، چاپ اول، ص۳۲۱.
۲.۲ - موج جرمموج جرم عبارت است از افزایش ناگهانی و بیش از نسبت قابل انتظار جرم، چه در ارتباط با همه جرایم و چه در مورد جرم خاص. [۷]
وایت، راب و فیونا هینس، درآمدی بر جرم و جرم‌شناسی، ترجمه میر روح الله صدیق بطحایی اصل، تهران، نشر دادگستر، سال ۱۳۸۱، چاپ اول، ص۳۲۱.
۲.۳ - بزهکاری ظاهریبزهکاری ظاهری یا پلیسی، آماری که نمایانگر تعداد مرافعات کیفری اعم از شکایت‌ها و اعلام جرم‌ها به کلانتری‌ها و ژاندارمری و سایر ضابطین دادگستری در زمان و مکان معین می‌باشد بزهکاری ظاهری خوانده می‌شود. [۸]
وایت، راب و فیونا هینس، درآمدی بر جرم و جرم‌شناسی، ترجمه میر روح الله صدیق بطحایی اصل، تهران، نشر دادگستر، سال ۱۳۸۱، چاپ اول، ص۸۳.
۲.۴ - بزهکاری قانونیبزهکاری قانونی یا قضایی، آمار جنایی محکومیت‌های قطعی و نمودار تعداد اشخاصی است که در زمان و مکان مفروض، محکومیت جزایی مؤثر پیدا کرده‌اند این آمار معمولاً از روی سجل کیفری و به وسیله دادگستری تهیه می‌شود. [۹]
کی‌نیا، مهدی، مبانی جرم‌شناسی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۷۶، پنجم، جدوم، بخش اول، ص۸۵.
۲.۵ - رقم سیاهرقم سیاه یا رقم مخفی (Hidden Part of criminality/ Dark Number)، عددی که نسبت بین بزهکاری حقیقی و بزهکاری قانونی یا قضایی را نشان می‌دهد رقم سیاه یا رقم مخفی نامیده می‌شود. [۱۰]
کی‌نیا، مهدی، مبانی جرم‌شناسی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۷۶، پنجم، جدوم، بخش اول، ص۸۶.
منظور از بزهکاری واقعی یا حقیقی تمام جرایمی است که در یک زمان معین در مکان معین اتفاق می‌افتد اعم از جرایمی که کشف شده باشند یا نشده باشند.۲.۶ - رقم خاکستریرقم خاکستری یا بخش خاکستری در آمار جنایی شامل جرایمی می‌شود که خودشان کشف شده‌اند اما مرتکبین این جرایم به دلایل مختلف شناسایی و دستگیر نشده‌اند. [۱۱]
نجفی ابرند آبادی، علی‌حسین، تقریرات درس جرم‌شناسی دوره کارشناسی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی، تدوین محمدکاظم تقریر، نیم‌سال دوم سال تحصیلی ۸۳-۱۳۸۲، ص۲۹.
۲.۷ - تراکم بزهکاریحاصل تقسیم تعداد جرایم ارتکابی در زمان معین در یک منطقه را بر مساحت آن منطقه تراکم بزهکاری می‌گویند. [۱۲]
کی‌نیا، مهدی، مبانی جرم‌شناسی، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۷۶، پنجم، جدوم، بخش اول، ص۸۳.
۲.۸ - جمعیت کیفریبه افرادی که در داخل زندان چه به عنوان متهم و چه به عنوان محکوم به سر می‌برند اصطاحاً جمعیت کیفری گفته می‌شود. [۱۳]
نجفی ابرند آبادی، علی‌حسین، تقریرات درس جرم‌شناسی دوره کارشناسی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی، تدوین محمدکاظم تقریر، نیم‌سال دوم سال تحصیلی ۸۳-۱۳۸۲، ص۳۳.
۳ - ارزش دادههابا توجه به وجود رقم سیاه و خاکستری در آمار جنایی معلوم می‌شود که تحقیقات جرم‌شناسی براساس آمار، هیچ گاه دقیق و کامل نیست؛ زیرا آمار جنایی، تصویری از بزهکاری واقعی به ما نمی‌دهند بلکه تصویری را می‌دهد که تهیه کنندگان آنها موفق به اخذ آن شده‌اند به همین جهت در جرم‌شناسی برای شناخت و برآورد رقم سیاه، روشهای مختلفی وجود دارد. قبل از دهه ۱۹۶۰ جرم‌شناسان اغلب اوقات، نظریات خود را بر روی حقایقی که از آمار رسمی به دست می‌آوردند بنا می‌کردند ولی بعد از آن انتقادهایی مطرح شد که معتقد بودند آمارهای رسمی معیاری برای فعالیت سازمان‌هایی است که آمار ارائه می‌کنند تا اینکه معیاری برای نشان دادن میزان واقعی جرایم ارتکابی باشد برای مثال اگر فعالیت نیروی پلیس زیاد باشد اینگونه به نظر خواهد رسید که جرایم بیشتری به وقوع پیوسته است. [۱۴]
سوتیل، کیت و دیگران، شناخت جرم‌شناسی، مترجم میرروح الله صدیق، تهران، نشر دادگستر، سال ۱۳۸۳، چاپ اول، ص۷۰-۷۱.
۴ - پانویس
۵ - منبع• سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «آمار جنایی»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۰۳/۲۴. |